Κάλυμνος

Η Κάλυμνος είναι νησί των Δωδεκανήσων, στο νοτιοανατολικό Αιγαίο. Η έκταση της είναι 110,581 τ.χλμ με αποτέλεσμα να είναι το 26ο μεγαλύτερο ελληνικό νησί.
Θέση
Βρίσκεται νότια της Λέρου από την οποία τη χωρίζει ομώνυμος στενός πορθμός (Λέρου), ή διώρυγα Καλύμνου, ή "Διαπόρι", έχοντας ΝΑ. την Κω και σε απόσταση 14 μίλια προς Α. τις τουρκικές ακτές της Μικράς Ασίας. Προς Ν. έχει το Κρητικό πέλαγος και προς Δ. και Β. το Ικάριο πέλαγος.
Μορφολογία
Το έδαφος της νήσου είναι σχετικά πετρώδες ορεινό με μικρές πεδιάδες (κυριότερες από αυτές είναι οι κοιλάδες της Πόθιας, του Βαθέως και του Πανόρμου) συνολικής έκτασης 109 τ.χλμ. Τα βουνά της Καλύμνου είναι άδενδρα με κυριότερες κορυφές τον Προφήτη Ηλία, ακριβώς στο κέντρο της νήσου (760 μ.), την Κυρά Ψηλή ή Καραψηλή (700 μ.) στα ΝΑ. και τη "Γαλατιανή" στο ΒΔ. άκρο. Οι ακτές της Καλύμνου είναι σχετικά απόκρημνες σχηματίζοντας πολλά ακρωτήρια, όρμους και λιμένες. Εξ αυτών σπουδαιότεροι είναι ο, της πρωτεύουσας της νήσου που λέγεται και λιμένας Ποθαίας (ΝΑ.), ο Ριναίας, βορειότερα, τα Πεζώντα ή Πέζοντας ακόμα βορειότερα, ο όρμος Παλαιονήσου Β.ΒΑ., ο Εμποριός (Δ.ΒΔ.), τα Λινάρια, νοτιότερα και το Πιθάρι προς Ν.
Σπήλαια της Καλύμνου
• Το σπήλαιο Κεφάλα
• Το σπήλαιο των Σκαλιών
• Το σπήλαιο των Επτά Παρθένων ονομάζεται και σπήλαιο των Νυμφών ή του Φλασκά
• Το σπήλαιο Δασκαλειό
Νησίδες Καλύμνου
Η Κάλυμνος περιβάλλεται από ένα μεγάλο αριθμό μικρών νησίδων από τις οποίες σημαντικότερες είναι τα ακατοίκητα Γλαρονήσια, ο Καλαβρός, η κατοικήσιμη Τέλενδος, οι νησίδες Νερά, ο Άγιος Νικόλαος και ο Άγιος Ανδρέας, η κατοικήσιμη Πλάτη,τα Ιμια, η κατοικήσιμη Ψέριμος, η μεγαλύτερη όλων, και τέλος ΒΑ. η Πίττα και η Καλόλιμνος.
Πληθυσμός
Η Κάλυμνος είχε πληθυσμό 18.621 κατοίκους (ολόκληρος ο δήμος Καλύμνου έχει πληθυσμό 18.621 κατοίκους) και αποτελεί ένα από τα πιο πυκνοκατοικημένα νησιά της Ελλάδας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της απογραφής* του 2011 ο πληθυσμός ανέρχεται στους 18.621 κατοίκους. Το νησί ήταν φημισμένο για τη σπογγαλιεία των κατοίκων, για την οποία σήμερα υπάρχουν στο νησί τρία μουσεία και ένα σύγχρονο αρχαιολογικό μουσείο. Στην Κάλυμνο τα τελευταία χρόνια λειτουργεί αεροδρόμιο, όπου καθημερινά υπάρχουν πτήσεις από και προς Αθήνα. Επίσης διαθέτει ένα μεγάλο λιμάνι στην περιοχή της Πόθιας, που επί καθημερινής βάσεως προσεγγίζεται από μεγάλα φορτηγά πλοία και επιβατικά διαφόρων κατηγοριών.
Ο δήμος των Καλυμνίων
Ο δήμος Καλυμνίων περιλαμβάνει το νησί της Καλύμνου, τα κοντινά νησιά Ψέριμος και Τέλενδος καθώς και τις γύρω νησίδες.Η Κάλυμνος βάση νόμου είναι η πρωτεύουσα της επαρχίας Καλύμνου, όπου στην επαρχία υπάγονται τα νησιά Λέρος, Πάτμος, Αστυπάλαια, Αγαθονήσι, Λειψοί, Αρκοί, Ψέριμος και Τέλενδος.
Μουσεία
Αρχαιολογικό μουσείο Καλύμνου
Με την «Κυρά της Καλύμνου» να αποτελεί σημείο αναφοράς για τους επισκέπτες του από τώρα και στο εξής, ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2009 το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Καλύμνου.
Αρχαιότητες από την Προϊστορική ως και τη Μεταβυζαντινή εποχή περιλαμβάνονται στα εκθέματα, παρουσιάζοντας διαχρονικά την ιστορία του νησιού σε διάρκεια χιλιετιών. Και αν η χάλκινη κολοσσιαία γυναικεία μορφή που «αναδύθηκε» από τη θαλάσσια περιοχή της Καλύμνου αποτελεί τον έναν πόλο του ενδιαφέροντος, ο μεγάλος αριθμός γλυπτών αναθημάτων στο ιερό του Δηλίου Απόλλωνος και ένα τεράστιο λατρευτικό άγαλμα του Ασκληπιού βρίσκονται στον αντίποδα.
Ανάμεσά τους χάλκινα και μαρμάρινα γλυπτά, εξαιρετική κεραμική, νομίσματα, κοσμήματα, εικόνες και χειρόγραφα της Βυζαντινής εποχής και πολλά άλλα. Κτισμένο στο κέντρο της πρωτεύουσας του νησιού, της Πόθιας, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Καλύμνου οργανώθηκε από την ΚΒ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού στο πλαίσιο του ΠΕΠ Νοτίου Αιγαίου 2000-2006.
Η είσοδος στην έκθεση γίνεται με μία σύντομη εισαγωγή για την ιστορία του νησιού και ακολουθούν σε μία προθήκη μεμονωμένα αντικείμενα, τα οποία ήταν προϊόντα λαθρανασκαφών ή είχαν παραδοθεί στην Εφορεία- δεν είναι δηλαδή γνωστή η προέλευσή τους-, με σημαντικότερο όλων το χάλκινο τελετουργικό αντικείμενο με κιονίσκο, επάνω στον οποίο βρίσκεται σύνταγμα αιγυπτιακών θεοτήτων. Η αίθουσα με τα αγάλματα που ήρθαν στο φως κατά τις ανασκαφές σε αποθέτες του ιερού του Δαλίου Απόλλωνος.
Η συνέχεια αναπτύσσεται σε δύο αίθουσες εκθέσεων και στον όροφο του μουσείου. Η πρώτη ενότητα αναφέρεται στην προϊστορική ζωή στο νησί, με ευρήματα από ανασκαφές σε σπήλαια (εργαλεία, σκεύη, αγγεία κ.λπ.), ευρήματα από τη Μινωική περίοδο- όπως ένας χάλκινος λατρευτής- και σε χωριστή προθήκη ένα μεγάλο μαρμάρινο κυκλαδικό ειδώλιο, προϊόν κατάσχεσης, με πιθανή προέλευση από την Αμοργό.
Ιδιαίτερη ενότητα αναφέρεται στο σημαντικότερο θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο της αρχαίας Καλύμνου, το ιερό του Δαλίου Απόλλωνος, στους δύο αποθέτες του οποίου βρέθηκαν πολλά αναθήματα: γραπτοί κρατήρες και δίνοι, χάλκινος γρύπας, πήλινα αφιερώματα με μορφή βοοειδών, ένας σπάνιος ενδεδυμένος κούρος του 530 π.Χ. με γραπτή διακόσμηση και αφιερωματική επιγραφή.
Επίσης πολλά μαρμάρινα γλυπτά των κλασικών χρόνων που αναπαριστούν τον Απόλλωνα, νεαρές γυμνές ανδρικές μορφές, μικρά παιδιά, η θεά Υγεία, η Αθηνά αλλά και ο τεράστιος Ασκληπιός (2ος αιώνας π.Χ.). Την ενότητα κλείνουν επιγραφές που δίνουν πολύτιμα στοιχεία για τον δημόσιο βίο των κατοίκων του νησιού, τιμητικά ψηφίσματα, μαρτυρίες για τη θέση της γυναίκας και για απελευθερώσεις δούλων.
Αργυρά και χάλκινα νομίσματακοπές της Καλύμνου και της Κω αλλά και ξένων πόλεων παρουσιάζονται στη δεύτερη αίθουσα, η οποία περιλαμβάνει κυρίως τα ευρήματα του αρχαίου οικισμού Δάμος ο οποίος αναπτύχθηκε στην Ελληνιστική εποχή, όπως ανάγλυφους λύχνους, θυμιατήρια, ομοιώματα βωμών, ειδώλια και μεταλλικά εργαλεία.
Μια άλλη ενότητα είναι αφιερωμένη στις καλυμνιακές νεκροπόλεις και στα πολύτιμα ευρήματα που προέκυψαν από τις ανασκαφές τους, όπως χρυσά κοσμήματα, διαδήματα, στεφάνια, ενώτια, δακτυλίδια και επιρράμματα από τα νεκρικά υφάσματα, επίσης πήλινα αγγεία αλλά και έργα υαλουργίας. Στην αίθουσα ωστόσο δεσπόζει το χάλκινο άγαλμα γυναίκας που καλύπτεται με χιτώνα και κροσσωτό ιμάτιο και άλλα χάλκινα τμήματα γλυπτών που ανασύρθηκαν από τον βυθό (κεφαλή ηγεμόνα με καπέλο, τα σκέλη εφίππου άνδρα με τα περίτεχνα σανδάλια και τους πτερνιστήρες και το δελφίνι).
Ο όροφος εξάλλου είναι αφιερωμένος στην παλαιοχριστιανική, βυζαντινή και μεταβυζαντινή Κάλυμνο.
Ναυτικό Μουσείο Καλύμνου
Στο Ναυτικό Μουσείο της Καλύμνου που ιδρύθηκε το 1994, παρουσιάζεται η ναυτική παράδοση του νησιού, η ιστορία και οι μέθοδοι της σπογγαλιείας, καθώς και πολλά αντικείμενα από ναυάγια αρχαίων πλοίων. Στις τέσσερις αίθουσες του μουσείου εκτίθενται αντικείμενα σχετικά με το επάγγελμα της σπογγαλιείας και την κατεργασία των σφουγγαριών.
Στην πρώτη αίθουσα εκτίθενται παλιές φωτογραφίες των αρχών του 20ου αιώνα από την πόλη και τις εκδηλώσεις που γινόντουσαν κατά την αναχώρηση των σφουγγαράδων, λίθινες, μολύβδινες και σιδερένιες άγκυρες, ναυτικοί χάρτες 16ου-17ου αιώνα, ευρήματα από ναυάγια, πέτρινες οβίδες, ξάρτια πλοίων, ναυτικά φανάρια, πιάτα με θαλασσινές παραστάσεις και μινιατούρες καϊκιών.
Στη δεύτερη και τρίτη αίθουσα υπάρχουν εξαρτήματα σπογγαλιείας από τις αρχές από τις αρχές του 19ου αιώνα έως και σήμερα, όπως «σκανταλόπετρες» (πέτρες για βύθιση των δυτών) ναυτιλιακά όργανα (εξάντας, πυξίδα, βαρόμετρο, μιλιομετρητής), σκάφανδρα και αντλίες αέρα. Επίσης, εκτίθενται εργαλεία επεξεργασίας σφουγγαριών και όστρακα.
Στην τελευταία αίθουσα υπάρχουν παραδοσιακές ενδυμασίες, πιάτα, μαντίλια, μουσικά όργανα, έπιπλα εποχής, σεντόνια, μαξιλάρια, υφαντά, εξαρτήματα υφαντικής, αντικείμενα για τη ζύμωση του ψωμιού και στάμνες.
Μουσείο Θαλασσίων Ευρημάτων
Πρόκειται για ιδιωτικό Μουσείο, έργο ζωής των αδερφών Βαλσαμίδη που γεννήθηκαν και ζουν στην Κάλυμνο.
Με αγάπη για τη θάλασσα και με διάθεση να μοιραστούν τις χαρές της και τον πλούτο της με τους ανθρώπους, έφτιαξαν αυτό το μουσείο με πολύ προσωπικό κόπο και μεράκι, μόνοι τους.
Δούλεψαν ως αρχιτέκτονες, ως οικοδόμοι, ως συλλέκτες, ως διακοσμητές χωρίς ποτέ να σταματήσουν την αγαπημένη τους δραστηριότητα, την κατάδυση. Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό.
Τα ευρήματα, τα οποία προέρχονται από χιλιάδες καταδύσεις στις θάλασσες της γης, περιλαμβάνουν σχεδόν ότι μπορεί κανείς να συναντήσει στο βυθό.
Μεγάλες ποικιλίες από ψάρια, κογχύλια, οστρακοειδή, αστερίες, κοράλλια, καρχαριοειδή, χελωνοειδή και φυσικά όλα τα είδη σφουγγαριών.
Μέρος του μουσείου είναι αφιερωμένο στο επάγγελμα της σπογγαλιείας και περιλαμβάνει όλα τα εργαλεία και τα σκάφανδρα που χρησιμοποιήθηκαν από τους δύτες από το 1872 μέχρι σήμερα.
Στην είσοδο του μουσείου εντυπωσιάζει τον επισκέπτη μια υπερμεγέθης σιδερένια άγκυρα.
Σε μια πτέρυγα εκτίθενται ευρήματα του Α' και Β παγκοσμίου πολέμου όπως τορπίλες, κομμάτια από αεροπλάνα κτλ. Σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο φυλάσσονται αμφορείς του 6ου, 4ου, 3ου και 2ου π.Χ. αιώνα.
Επίσης υπάρχει μια συλλογή από 2000 περίπου φωτογραφίες σχετικές με την ιστορία και την παράδοση των σφουγγαράδων.
Στο χώρο του μουσείου γίνεται επεξεργασία των σφουγγαριών και λειτουργεί κατάστημα με σφουγγάρια, κοράλλια, όστρακα και... δόντια καρχαρία.
Καλύμνικο Σπίτι
Ιδιωτικό λαογραφικό μουσείο που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της κ. Φανερωμένης Σκυλλά.Βρίσκεται στο δρόμο προς τους Βοθύνους στη διασταύρωση με το δρόμο που οδηγεί στο μοναστήρι του Αγίου Σάββα του εν Καλύμνω. Έχει εκθέματα που χρονολογούνται από το τέλος του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Οι συλλογές αντικειμένων που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, παραδοσιακές φορεσιές και οικοσκευή παλαιών νοικοκυριών, ανασυνθέτουν την ατμόσφαιρα της οικογενειακής καθημερινότητας εκείνης της εποχής. Ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με ένα κομμάτι ζωντανής ιστορίας, καθώς πληροφορείται για την κοσμοθεωρία, τα έθιμα και τις νοοτροπίες των μελών μιας παραδοσιακής νησιωτικής κοινωνίας, καθώς και για τη ζωή των καλύμνιων σφουγγαράδων.
Η αναρρίχηση στην Κάλυμνο
Η ποικιλομορφία των ακτών, των απόκρημνων βράχων και το ήπιο κλίμα καθιστούν το νησί αυτό ιδανικό μέρος για τους αναρριχητές. Για όσους αναρριχητές έχουν ταξιδέψει, ο βράχος της Καλύμνου μοιάζει με αυτον της Ταϊλανδης. Η Κάλυμνος όμως από τους περισσότερους αναρριχητές κρίνεται ως πληρέστερος προορισμός.
Ο ασβεστόλιθος, η αναρρίχηση στους σταλακτίτες, τα πολλά σπήλαια συνέβαλαν στο να χαρακτηριστεί η Κάλυμνος από τα περιοδικά Vertical, Klettern, Climbing, Desnivel, ως μία από τις πιο όμορφες τοποθεσίες « του κόσμου των αναρριχητών ».
Ωστόσο, υπάρχουν και διαδρομές της «μιας σχοινιάς» που φτάνουν τα 50 - 60 μέτρα. Για την διάνοιξη των διαδρομών στο νησί χρησιμοποιούνται σύγχρονα υλικά, ανοξείδωτα στα οποία γίνεται τακτικά συντήρηση.
Η πλειοψηφία των διαδρομών βρίσκεται στο δυτικό/ βορειοδυτικό τμήμα του νησιού.
Υπάρχει επίσης το νησάκι της Τελένδου (ή Τελέντου) στο οποίοι δημιουργούνται όλο και περισσότερες διαδρομές με έμφαση στις διαδρομές «πολλών σχοινιών» διαφορετικού ύψους.
Στην Κάλυμνο ανοίγονται περίπου 100-150 νέες διαδρομές κάθε χρόνο από Έλληνες και ξένους αναρριχητές. Αυτή την στιγμή το νησί έχει πάνω από 2000 οργανωμένες διαδρομές.
Πριν από 10 χρόνια ξεκίνησε να διοργανώνεται στο νησί ένα φεστιβάλ αναρρίχησης : το Kalymnos Rock Climbing Festival. Την τέταρτη φορά που διοργανώθηκε, το Μάιο του 2009, συγκέντρωσε πάνω από 300 συμμετέχοντες από δεκαπέντε χώρες.
Σύντομη ιστορία της Καλύμνου
Η Κάλυμνος κατοικείται από τους χρόνους της νεολιθικής εποχής. Αρχαιότεροι κάτοικοι του νησιού ήταν οι Κάρες. Το αποδεικνύουν τα ερείπια με Καρικά χαρακτηριστικά στην αρχαία μητρόπολη του Κάστελλα, κοντά στα σημερινά Στημένια. Αργότερα το κατοίκησαν οι Φοίνικες, πράγμα που μαρτυρούν τα ερείπια που υπάρχουν στον Εμπορειό. Στην περίοδο 1150 π.Χ. - 800 π.Χ., η Κάλυμνος εποικίστηκε από τους Δωριείς. Σημαντική απόδειξη είναι η σημερινή ονομασία ΔΑΜΟΣ και τα αξιόλογα ερείπια του Ιερού από το ναό του θεού Απόλλωνα. Επιγραφές που σώζονται σήμερα μαρτυρούν ότι οι Δωριείς κυριάρχησαν στο νησί με αρχηγό το Θεσσαλό, γιο του Ηρακλή και της Χαλκιόπης.
Ο Όμηρος την ονομάζει Καλύδνες και αναφέρει ότι συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο στέλνοντας μαζί με άλλα νησιά 30 πλοία με αρχηγούς τον Φείδιππο και τον Άντιφο. Μετά τον Τρωικό πόλεμο (σύμφωνα με τον Διόδωρο), τέσσερα από τα πλοία του Αγαμέμνονα στο γυρισμό τους ναυάγησαν έξω από το νησί. Τα πληρώματά τους (Αργείοι και Επιδαύριοι) εγκαταστάθηκαν τότε μόνιμα στο νησί και έχτισαν ένα οικισμό πάνω στο οροπέδιο του νησιού, που, σε ανάμνηση της μακρινής τους πατρίδας, ονομάστηκε Άργος. Για πολύ καιρό υπήρξε η πρωτεύουσα του νησιού.
Στο τέλος της Αρχαϊκής εποχής και στις αρχές των Κλασικών χρόνων η Κάλυμνος είναι μια πολιτεία αυτόνομη. Το πολίτευμά της είναι δημοκρατικό, αφού οι αποφάσεις παίρνονται από την Εκκλησία του λαού -που λέγεται αλλιώς Δάμος- και από τη Βουλή. Όμως η αυτονομία της δεν κράτησε πολύ, γιατί την κατέλαβαν οι Πέρσες, τότε που κυρίευσαν τις Ιωνικές πόλεις της Μικράς Ασίας. Απελευθερώνεται το 477 π.Χ., γίνεται μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας, μαζί με τη Λέσβο, τη Χίο, τη Σάμο, την Κω και τη Ρόδο και πληρώνει φόρο στο ταμείο της συμμαχίας που βρίσκεται στη Δήλο.
Στον Πελοποννησιακό πόλεμο δε φαίνεται να παίρνει μέρος, αφού ο Θουκυδίδης δεν την αναφέρει καθόλου ανάμεσα σε άλλα νησιά. Το 357 π.Χ. η Κάλυμνος παύει να είναι ελεύθερη. Υποτάσσεται στην εξουσία του βασιλιά της Αλικαρνασσού Μαύσωλου. Μετά από 15 χρόνια περίπου, η Κάλυμνος επαναστατεί, αποκτά την ελευθερία της και ξαναγίνεται σύμμαχος των Αθηναίων. Κατά την κλασική εποχή παρουσίασε αξιόλογη πολιτιστική ακμή. Κατάλοιπο της εποχής εκείνης είναι τα σωζόμενα μέχρι σήμερα ερείπια του ναού του Καλυνδέου Απόλλωνα.
Αργότερα την κατέλαβαν οι Ρωμαίοι. Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους ανήκε στο θέμα της Σάμου. Το 10ο αι. την κατέστρεψαν οι Τούρκοι και τον 14ο αιώνα την κατέλαβαν οι Ενετοί Ιππότες του Αγίου Ιωάννη.Οι Ιωαννίτες ιππότες ανακατασκεύασαν τα τείχη του κάστρου,που υπήρχε στο νησί από τον 10ο αιώνα, το διεύρυναν και έκτοτε αποτέλεσε το οικιστικό κέντρο του νησιού έως τις αρχές του 18ου αιώνα. Το 1522 υποτάχθηκε στους Τούρκους, οι οποίοι αργότερα της παραχώρησαν προνόμια. Το 1912 την κατέλαβαν οι Ιταλοί, οι οποίοι, ύστερα από 35 περίπου χρόνια, την παραχώρησαν στην Ελλάδα, μαζί με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα. Η επίσημη ενσωμάτωση με την Ελλάδα έγινε στις 7 Μαρτίου του 1948.

Η νεότερη ιστορία της Καλύμνου συνδέθηκε με την αλιεία, την επεξεργασία και το εμπόριο του σφουγγαριού.

Tags: